Bir şişe salata sosu üzerindeki materyal listesini okuduysanız ve içinde aspir yağı olduğunu gördüyseniz, “aspir yağı nedir” diye merak etmiş olabilirsiniz. Aspir yağı kullanım alanları – bir çiçek mi, bir zerzevat mi? Aspir yağının sıhhate yararları var mı?
Aspir Yağı Nedir?
Aspir, öncelikle batı Great Plains bölgelerinde yetiştirilen yıllık geniş yapraklı bir yağlı tohum mahsulüdür. Mahsul birinci olarak 1925’te çoğaltıldı, fakat yetersiz yağ içeriğine sahip olduğu bulundu. Sonraki yıllarda, artan yağ düzeyleri içeren yeni aspir çeşitleri geliştirildi. Aspir yağının yüksek konsantrasyondaki çoklu doymamış yağları, beslenme uzmanlarının çoklu doymamış yağ asitlerinin ehemmiyetini lanse ettiği 1970’lerde onu son derece tanınan hale getirdi.
Parlak turuncu çiçekleri binlerce yıldır bir boya ve safran yerine kullanılmıştır ve aspir çekirdekleri, tüm yemeklik yağlar ortasında en yüksek çoklu doymamış yağ konsantrasyonuna (yüzde 75 ila 82) sahip bir yağa preslenebilir.
Aspir yağı nereden geliyor?
Aspirin nitekim de bir çiçeği vardır, fakat bitkinin tohumlarından preslenen yağ için yetiştirilir. Aspir, hayli yüksek sıcaklıklara sahip kurak bölgelerde yetişir. Bu şartlar, çiçeklerin erken sonbaharda tohuma gitmesini sağlar. Hasat edilen her çiçekte 15 ila 30 tohum bulunur. Ülkemizde en fazla aspir üretimi İç Anadolu Bölgesinde yapılmakta olup, vilayet bazında ise Ankara, Şanlıurfa ve Eskişehir vilayet bazında birinci sıralarda yer almaktadır. Aspir üretimi yapılan başka vilayetler ise Konya, Kırıkkale, Aksaray, Muş, Kayseri, Yozgat, Amasya, Afyon ve Karaman’dır. Ülkemiz aspir üretiminin yüzde 55’ini yaklaşık 25 bin ton üretimi ile Ankara karşılamaktadır. Türkiye’de yıllar geçtikçe üretimi artan ve tohumlarından kaliteli yemeklik yağ elde edilen aspirden, 2023 yılında ise 2 milyon ton yağ üretilmesi hedefleniyor.
Aspir ( Carthamus tinctorius ) en eski kültür bitkilerinden biridir ve On İkinci Hanedanlık periyoduna ilişkin dokumalarda ve firavun Tutankhamun’un mezarını süsleyen aspir çelenklerinde eski Mısır’a kadar uzanır.
İki çeşit aspir vardır. Birinci çeşit, tekli doymamış yağ asitleri yahut oleik asit bakımından yüksek yağ üretir. İkinci çeşit ise linoleik asit ismi verilen yüksek bir çoklu doymamış yağ konsantrasyonuna sahiptir. Her iki çeşit de öteki bitkisel yağ çeşitlerine kıyasla doymuş yağ asitlerinde çok düşüktür.
Aspir Yağının Faydaları
Üretilen aspirlerin birçok yaklaşık %75 oranında linoleik asit içerir. Bu ölçü mısır, soya fasulyesi, pamuk tohumu, yer fıstığı yahut zeytinyağından değerli ölçüde daha yüksektir. Bilim adamları, çoklu doymamış asitlerde yüksek olan linoleik asidin kolesterolü ve buna bağlı kalp ve dolanım meselelerini azaltmaya yardımcı olup olmayacağı konusunda uyuşmazlık içindeler.
Lakin araştırmalar, aspir yağındaki yüksek düzeylerde omega-9 yağ asitlerinin bedenin bağışıklık sistemini güzelleştirdiğini ve LDL yahut “kötü” kolesterolü düşürdüğünü göstermiştir. Ne yazık ki, aspir, bedeni özgür radikallerden koruyan bir antioksidan olan yüksek seviyede E vitamini içermez.
Aspir Yağı Yemek Pişirmek İçin Sağlıklı Bir Yağ mı?
Amerikan Kalp Derneği , kalp hastalıklarını önlemek ve kolesterol düzeylerini yönetmek için aspir yağı ve zeytinyağı üzere doymuş yağ oranı düşük yağlarla yemek pişirmeyi önerir. Çoklu doymamış yağlar pişirme sırasında oksitlenmeye (parçalanmaya) dönüştüğünden, yüksek oleik, rafine aspir yağı, tavada kızartma üzere yüksek ısıda pişirme için daha düzgün bir seçimdir.
Aspir Yağı Kullanım Alanları
Aspir, yepyeni olarak kırmızı ve sarı boyaların imalinde kullanılan çiçekler için yetiştirildi. Günümüzde aspir, yağ, yemeklik (tohumun preslenmesinden geriye kalan) ve kuş yemi için yetiştirilmektedir. Aspir, yüksek bir duman noktasına sahiptir, bu da derin kızartma için kullanmak için âlâ bir yağ olduğu manasına gelir. Aspirin kendine has bir tadı yoktur, bu da onu salata soslarında yağ olarak yararlı kılar. Yalnızca nötr bir tada sahip olmakla kalmaz, birebir vakitte buzdolabında başka yağlar üzere katılaşmaz.
Yüksek çoklu doymamış yağ içeriği, aspir yağının soğutulduğunda bile sıvı kalması manasına gelir ve bu da neredeyse tatsız bitkisel yağı salata sosları ve başka soğuk mezeler için güzel bir seçenek haline getirir.
Endüstriyel yağ olarak beyaz ve açık renkli boyalarda kullanılır. Öteki bitkisel yağlar üzere, aspir yağı da dizel yakıt yerine kullanılabilir, lakin yağın işlenmesindeki masraflar, gerçekçi bir biçimde kullanılmasını maliyetli hale getirir.
Aspir Yağı ile Yemek Pişirmenin 3 İpucu
- Unlu mamullerde olduğu üzere nötr bir tat istediğinizde rafine aspir yağı kullanın.
- Kızartma ve öteki yüksek ısı uygulamaları için yüksek oleikli aspir yağı kullanın.
- Aspir yağı daha düşük sıcaklıklarda sıvı kaldığından, buzdolabında saklayabilir yahut soğutulmuş salata sosları yapmak için kullanabilirsiniz.
Dikkat : Bu makalenin içeriği sadece bilgi gayelidir. RASTGELE bir bitkiyi yahut bitkiyi tıbbi hedeflerle yahut öbür bir halde kullanmadan yahut yutmadan evvel, tavsiye için lütfen bir doktora yahut tıbbi bir bitki uzmanına danışın.
